İstiklâliyetlerinin 30. Yılında Türk Cumhuriyetleri

Çanakkale Muharebeleri’nin iki ana safhasını oluşturan Deniz ve Kara Muhare-beleri’nde, Türk ordusunun gösterdiği insanüstü mücadele ve başarı; Boğazda icra edilen taarruzlara set olan çelik iradenin yanında büyük bir ön hazırlık, yerinde alınan kararlar ve Türk Kurmay zekasının ürünüdür. 1914 yılının Ağustos ayından itibaren, devam eden umumî seferberlikle eşgüdümlü olarak, Çanakkale Boğazı’nın Anadolu ve Rumeli yakasında kıyı şeridinde ve boğazın serin sularında bir dizi hazırlık yapılmıştı. Tabyalar daha muhkem hale getirilmeye başlandı. Boğaz’ın uç kısmında bulunan ve merkez tahkimatın yapıldığı Ertuğrul, Seddülbahir, Kumkale ve Orhaniye Tabyaları, İtilaf donanmalarını karşılayacak ilk askerî mevziler olmasının yanı sıra Boğaz’ın iç kısmında bulunan Mecidiye, Hamidiye, Namazgah ve Ertuğrul Tabyaları seferberlik ilanının hemen ardından belirli aralıklarla ağır bataryalarla silahlandırıldı. Ağustos ayında itibaren, Çanakkale Boğazı’na belirli aralıklar ve başarılı bir koordinasyon ile mayın hatları döşenmeye başlanmıştı. Ayrıca Boğaz’ın her iki yakasında gece saldırılarını etkisizleştirmek için büyük projektörler yerleştirilirken, Boğaz’ın en dar yeri olan Nara Burnu’na denizaltı tehdidini önlemek için derinliği yaklaşık 30 metre olan ağ gerildi. Ağır ve sabit toplara ilave olarak hareketli bataryalar yerleştirildi. Boğazın müdafaasında yapılacak savunmada gereksiz olduğu düşüncesiyle Osmanlı Devleti’ne ait bazı savaş gemilerinden toplar sökülerek Anadolu ve Rumeli taraflarındaki mevzilere konuşlandırıldı. Bu ve benzer bir dizi çalışmaların mimârı elbette ki Müstahkem Mevkii Komutanı Cevat Bey ve Boğaz’ın müdafaasına memur edilen Türk ve Alman zabitleri, er ve geri hizmette bulunan isimlerdi. İnkar edilemez bu hakikat, bir eksik isimle oldukça yerinde bir tutumdur. İsmi bir türlü Çanakkale ile zikredilmeyen, bu hususta ısrarlı bir çekingenlik sergilenen kişi Başkumandan Vekili ve Harbiye Nâzırı Enver Paşa’dır. Çanakkale Boğazı’nı savunma konusunda yetkili Müstahkem Mevkii Komutanlığı’nın doğrudan bağlı olduğu Harbiye Nezareti’nin başında bulunan Enver Paşa, tüm harp boyunca neredeyse Çanakkale ile yek vücut olmuştur. Bu girizgahtan sonra, Enver Paşa’nın 2 Ağustos 1914 ve 18 Mart 1915 arası yaklaşık yedi ay boyunca Boğaz’ın savunması ve tahkimatı için verdiği emirler, harbin seyri hakkında düşünceleri ve cepheye bu tarihler arası yaptığı dört ziyareti incelenecektir…