Milli Mücadelenin Doğu Cephesini Hatırlamak

Türkiye’de günlük siyasi tartışmaları takip edenlerin ilk farkına varacağı husus, ülkede ciddi bir anayasa sorununun mevcudiyeti olacaktır. Anayasaya ilişkin sorunlu durum,  sadece bugün için değil en azından Türkiye’nin modernleşme süreci boyunca güncelliğini muhafaza eden bir konu olarak öne çıkmıştır. Toplumun dinamik yapısından ve son iki asırdır yaşanan köklü değişikliklerden kaynaklanan bu sorunun aynı zamanda anayasaların içeriği ve yapımındaki yöntemle de yakından ilgili olduğu söylenebilir. Esas itibariyle devletin kurucu belgesi olan anayasalar, siyasal iktidarın işleyiş kurallarını gösteren bir metin olmanın yanında bireylerin özgürlüğünü güvenceye alan ve iktidarı sınırlandıran bir belge olarak işlev görmüştür. Zaman içinde felsefi ve siyasal anlamı, temel işlevleri ile anayasa yapımı yöntemlerinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bugün gelinen noktada “anayasa, devlet organlarının kuruluşu ve işleyişini, birbirleriyle olan ilişkilerini, bireylerin hak ve özgürlüklerini düzenleyen, diğer kurallar karşısında az-çok üstünlüğü bulunan kurallar topluluğu olarak anlaşılmaktadır.” Bu anlamdaki anayasaların demokratik toplumsal hayatın devamı, sorunların çözümü ve sağlıklı bir düzenin işlemesi için hem hukuki, hem de siyasal işlevleri bulunmaktadır. Egemen halkın iradesini yansıtan işlem olması, yönetimin meşruiyet kaynağını oluşturması, milli birliğin ve ortak kimliğin temel unsurunu temsil etmesi, bir dünya görüşü ve felsefenin somutlaşmış ifadesi olması ile siyasal istikrarı sağlama aracı olması gibi geniş siyasal işlevleri bulunan anayasaların özellikle milli bütünlüğü sağlayamaması durumunda siyasal istikrarı da temin edememektedir. Aslında birbiriyle yakından alakalı olan bu işlevleri yerine getirebilmesi için anayasanın hem içeriğinin hem de yapımı yönteminin son derece önemli olduğu ve uygulamadaki başarısı üzerinde etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bir toplumsal sözleşme metni olarak kabul edilen anayasalar, din, dil, kültür, etnisite, sosyal ve ekonomik açıdan birbirinden farklı toplumsal kesimleri demokrasi, hukuk devleti ve temel insan hakları gibi genel kurallar bütünü çerçevesinde bir araya getirerek milli birliğin ve bütünlüğün sağlanması ve siyasal istikrarı temini için farklı kesimlerin üzerinde uzlaşabildikleri bir metin olma özelliğine sahiptir.  Anayurt’un belirttiği gibi “bir ülkede topluluğun birlik ve bütünlüğü sağlanamamışsa anayasa üzerinde de mutabakatın kurulamadığı, bir başka deyişle sosyal sözleşme niteliği taşımadığı söylenebilir. Bu açıdan bir anayasanın yapılışı olsun, değiştirilişi olsun sıradan kanunlardan çok daha önem taşımakta ve anayasanın gerek yapılışı gerek değiştirilişinde kanunlardan bir hayli farklı usul ve yöntem kuralları getirilmektedir…